Tiêm botulinum toxin trị nếp nhăn môi – Những điều cần biết

Bài viết Tiêm botulinum toxin trị nếp nhăn môi – Những điều cần biết được biên dịch bởi Bs Văn Thị Như Ý và bác sĩ Phạm Tăng Tùng từ Sách “ĐIỀU TRỊ NẾP NHĂN BẰNG BOTULINUM TOXIN” của tác giả Rebecca Small và Dalano Hoang.

Nếp nhăn động ở môi được hình thành do các cơ quanh miệng, chủ yếu là cơ vòng miệng. Điều trị botulinum toxin cơ vòng miệng giúp làm giảm nếp nhăn môi bằng cách ức chế sự co cơ và làm trơn láng vùng da phủ lên cơ. Điều trị cơ vòng miệng cũng làm cho môi lộn ra ngoài nhiều hơn và trông sẽ đầy đặn hơn. Nếp nhăn môi trên là vấn đề thẩm mỹ thường gặp, mặc dù chương này trình bày vùng an toàn và điểm tiêm đối với cả môi trên và môi dưới, nhưng trọng tâm chủ yếu là điều trị botulinum toxin cho nếp nhăn môi trên.

1. Chỉ định

• Nếp nhăn môi
• Tăng độ đầy đặn cho môi

2. Giải phẫu

Nếp nhăn. Nếp nhăn môi (còn được gọi là perioral rhytids hoặc lipstick lines, hoặc smoker’s lines) là những nếp nhăn tỏa ra từ bờ của môi trên và môi dưới (Xem phần Giải Phẫu, Hình 4 và 5).

Cơ mục tiêu. Điều trị botulinum toxin nếp nhăn môi nhắm vào cơ vòng miệng, một loại cơ thắt chạy quanh miệng.

Chức năng cơ. Chức năng của cơ vòng miệng là kéo môi vào trong và lộn bờ môi xuống (xem phần Giải Phẫu, hình 7 và bảng 1). Cơ vòng miệng cần thiết cho hoạt động biểu cảm khuôn mặt như cười và chúm môi, cũng như cho các hoạt động cần thiết như nói chuyện, hôn, ăn và uống.

Cơ cần tránh khi tiêm. Nhiều cơ ở phần mặt giữa và mặt dưới gây ảnh hưởng lên môi và hầu hết những cơ này nằm phía dưới cơ vòng miệng (cơ vòng miệng phủ lên trên các cơ này). Các cơ nâng môi trên cần phải tránh khi điều trị nếp nhăn môi gồm: cơ nâng môi trên cánh mũi, cơ nâng môi trên, cơ gò má bé, cơ gò má lớn và cơ nâng góc miệng (xem phần Giải Phẫu, hình 3).

3. Đánh giá bệnh nhân

Đánh giá tình trạng kinh tế -xã hội như nghề nghiệp/hoạt động đòi hỏi cần đảm bảo toàn bộ chức năng miệng như giáo viên dạy dụng cụ âm nhạc, diễn viên, ca sĩ, và diễn giả.

Đánh giá nếp nhăn môi ở trạng thái động (cơ đang co) và trạng thái nghỉ (cơ giãn).

4. Làm rõ cơ cần điều trị

Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện một trong những biểu cảm sau:

• “Thổi sáo”
• “Hút ống rơm”
• “Chu miệng”

5. Mục tiêu điều trị

Ức chế một phần cơ vòng miệng ở môi trên để làm giảm nếp nhăn quanh miệng đồng thời tránh tiêm vào vùng nhân trung để đảm bảo hình dáng đẹp của môi.

6. Tái hoạt

Tái hoạt bột Botox Cosmetic 100UI với 4 mL nước muối pha tiêm (không bảo tồn) (xem phần Giới Thiệu và Những Khái Niệm Cơ Bản, Phương Pháp Tái Hoạt).

Các sản phẩm botulinum toxin không thể thay thế cho nhau và tất cả những thông tin tham khảo trong chương này là đối với onabotulinumtoxin A (OBTX), cụ thể là sản phẩm nhãn hiệu

7. Liều tiêm ban đầu

Với cả nam và nữ: tổng liều (cả 2 bên) là khoảng 3.75-5 UI Botox đối với môi trên.

8. Vô cảm

Môi trên rất nhạy cảm do đó cần phải gây vô cảm. Thuốc bôi tê giúp làm giảm chức năng vận động ở vùng được bôi, và do đó phương pháp này nên được thực hiện sau khi đánh giá nếp nhăn động và chụp ảnh vùng điều trị.

• Bôi thuốc tê (benzocaine/lidocaine/tetracaine không cần gây bít tắt) trong 15 phút trước khi điều trị.
• Ngoài ra, có thể chườm đá trong 1-2 phút ngay trước khi điều trị để tăng khả năng chịu đựng của bệnh nhân cũng được khuyến cáo.

9. Dụng cụ điều trị

• Bộ dụng cụ tiêm botulinum toxin (xem chương Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Dụng Cụ)
• Lọ Botox đã tái hoạt
• Kim 30 G, 0,5-inch (13mm)

  

  10. Tổng quan thủ thuật

– Đưa kim vào vùng an toàn của nếp nhăn môi (hình 3).

• • Vùng an toàn môi trên cách góc miệng phía ngoài ít nhất 1 cm, cách bờ son đỏ dưới 5cm và kéo dài đến bờ ngoài của cột nhân trung (hình 3A).
  • Vùng an toàn môi dưới cách góc miệng phía ngoài ít nhất 2cm và cách bờ son đỏ dưới 5cm (hình 3B).

– Tổng quan các điểm tiêm và liều OBTX trong điều trị nếp nhăn môi được mô tả trong hình Môi trên chỉ cần tiêm 1 điểm mỗi bên (hình 4A). Môi dưới thì cần tiêm 3 điểm, 2 điểm hai bên và một điểm ở giữa (hình 4B).

– Đánh dấu điểm tiêm khi cơ co trước khi bôi tê rất hữu ích vì khi thuốc tê phát huy tác

dụng thì rất khó để có thể co những cơ này.

– Tiêm botulinum toxin dưới da bằng cách sử dụng kĩ thuật tiêm theo đường khi điều trị nếp nhăn môi trên. Tiêm nông rất quan trọng nhằm tránh ảnh hưởng tới các cơ nằm ở sâu phía dưới, đây là những cơ bám vào vùng môi và ảnh hưởng chức năng môi.

– Tiêm quá sâu hoặc tiêm phía ngoài vùng an toàn nếp nhăn môi có thể sẽ ảnh hưởng tới các cơ kiểm soát chức năng môi và làm tăng khả năng gây hạn chế chức năng miệng.

– Tiêm phía trong vùng an toàn (cột nhân trung) có thể làm phẳng cung Cupid ( của chữ V ở môi trên -Cupid’s bow)

– Tiêm liều lượng bằng nhau ở hai bên để tránh bất đối xứng môi trên.

– Đối với bệnh nhân chưa từng điều trị botulinum toxin ở môi, và đối với những bác sĩ chưa có kinh nghiệm điều trị botulinum nếp nhăn môi thì chỉ nên tiến hành điều trị ở môi trên hoặc môi dưới trong 1 lần thăm khám-điều trị.

11. Kỹ thuật tiêm

1. Cho bệnh nhân nằm tựa lưng một ngóc
2. Xác định vùng an toàn của nếp nhăn môi (hình 3).
3. Xác định cơ vòng miệng bằng cách hướng dẫn bệnh nhân co cơ với cách biểu cảm khu- ôn mặt như đã mô tả ở trên.
4. Xác định vị trí điểm tiêm (hình 4). Khi cơ vòng miệng co, đánh dấu 2 điểm tiêm ngay phần cơ ụ lên ở môi trên, gần sát với bờ son đỏ và cách góc miệng ít nhất
5. Bôi tê vùng điều trị 10-15 phút, lau tê trước khi điều trị
6. Chườm đá vùng môi trên trước khi điều trị
7. Sát trùng điểm tiêm bằng cồn và để khô.
8. Người tiêm đứng về phía được tiêm.
9. Khi cơ vòng miệng ở trạng thái nghỉ, tiến hành đưa kim luồn nông vào điểm tiêm đầu tiên sao cho đầu kim ở vị trí bờ ngoài của cột nhân trung. Sử dụng ngón tay số 1 của bàn tay không cầm kim sờ nhẹ đầu kim đang nằm dưới mô để xác định vị trí của đầu Tiêm 2.5 đơn vị một cách nhẹ nhàng khi đang rút kim với áp lực đẩy thuốc đều.
10. Ấn giữ điểm tiêm để làm giảm cảm giác khó chịu.
11. Chườm đá ở vùng môi trên đối diện trước khi tiêm.
12. Sát khuẩn vị trí tiêm bằng cồn và để khô
13. Lặp lại kĩ thuật tiêm như đã mô tả ở trên cho điểm tiêm đối diện.

    

    12. Kết quả

    • Giảm nếp nhăn động trong 2 tuần sau khi tiêm botulinum toxin (xem hình 1A và 1B).
    • Môi trở nên đầy đặn, nâng lên thấy rõ sau 2 tuần điều trị botulinum toxin (xem hình 2A và 2B)
    • Vẫn giữ được hình dạng cột nhân trung và cung Cupid; chỉ ảnh hưởng tối thiểu đến chức năng miệng, các chức năng thường ngày như ăn, uống, nói chuyện không bị ảnh hưởng là những kết quả mong đợi sau khi điều trị. Các biểu hiện như khó chu miệng, huýt gió, thổi sao, hút bằng ống hút cho thấy botulinum toxin được sử dụng với liều lượng vừa đủ.

    13. Thời gian tác dụng và khoảng cách điều trị

    • Chức năng cơ ở vùng điều trị sẽ dần được phục hồi trở lại sau 2 tháng tiêm botulinum toxin
    • Thời gian điều trị botulinum toxin lần tiếp theo có thể thực hiện khi cơ vòng miệng co trở lại và các nếp gấp trở nên rõ rệt

    14. Tái khám

    Bệnh nhân được tái khám 2 tuần sau khi điều trị botulinum toxin để đánh giá mức độ giảm nếp nhăn động trên môi, độ cong bờ môi và chức năng khoang miệng. Dưới đây là những vấn đề thường gặp khi bệnh nhân tái khám:

    • Chức năng vùng miệng bị hạn chế nhẹ. Bệnh nhân có thể phàn nàn về tình trạng khó phát âm các chữ cái như “p” và “b”, nhổ bọt sau khi đánh răng, hoặc khó húp thức ăn từ muỗng. Những vấn đề này sẽ tự cải thiện trong 2 tuần. Nếu những vấn đề trên gây ảnh hưởng nhiều đến bệnh nhân hoặc kéo dài hơn 2 tuần, thì nên giảm liều OBTX xuống 1 UI khi tiêm môi trên trong lần tiếp
    • Vẫn tồn tại nếp nhăn môi. Nếu nếp nhăn môi vẫn còn, cần đánh giá lại những nguyên nhân thường gặp sau đây:
    • Cơ vòng miệng vẫn co. Bệnh nhân có thể có khối cơ vòng miệng lớn hơn so với dự đoán khi điều trị và do đó đòi hỏi phải tiêm thêm botulinum toxin để có thể đạt được hiệu quả mong muốn. Cơ vòng miệng to có thể được làm giảm bằng thủ thuật tiêm dặm thêm 1.25 UI OBTX vào mỗi bên tùy thuộc vào mức độ hoạt động của cơ. Botulinum toxin được tiêm vào khối bụng cơ, ở các gờ nhô lên khi cơ co. Liều điều trị hiệu quả đối với botulinum toxin khi điều trị nếp nhăn môi trên được xác định bằng liều tiêm ban đầu cộng với liều tiêm dặm. Sử dụng liều tộng cộng này cho lần điều trị tiếp theo (khoảng 2-3 tháng).
    • Nếp nhăn tĩnh. Nếu xuất hiện nếp nhăn tĩnh, thì bệnh nhân cần phải tiêm một vài lần botulinum toxin mới thấy được sự cải thiện. Có thể phối hợp điều trị botulinum toxin với các thủ thuật thẩm mỹ xâm lấn tối thiểu khác để làm tăng hiệu quả điều trị nếp nhăn tĩnh ở môi (xem phần Điều trị Thẩm Mỹ Phối hợp bên dưới).

    15. Biến chứng và xử lý

    • Biến chứng thường gặp liên quan đến kĩ thuật tiêm (xem phần Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Biến Chứng)
    • Môi bị mất cân xứng
    • Thay đổi hình dạng môi (trạng thái động hoặc tĩnh)
    • Ảnh hưởng chức năng miệng gây chảy nước miếng, hạn chế hoạt động nói chuyện và ăn uống

    Môi bị mất cân xứng do tiêm botulinum toxin không đều ở vùng điều trị. Trường hợp này ít khi xảy ra và có thể điều chỉnh bằng cách tiêm một lượng nhỏ botulinum toxin vào vùng cơ hoạt động mạnh hơn. Liều lượng được sử dụng sẽ tùy thuộc vào mức độ hoạt động của cơ, tuy nhiên liều thường dùng là 1.25 UI OBTX.

    Thay đổi hình dạng môi, đặc biệt là cung Cupid bị dẹt, có thể do tiêm sát phía trong cột nhân trung. Hình dạng môi có thể được phục hồi khi hoạt tính của botulinum toxin biến mất.

    Ảnh hưởng chức năng miệng là một biến chứng nặng và hiếm gặp, gây ra tình trạng chảy nước miếng, hạn chế khả năng nói chuyện và ăn uống. Tiêm quá sâu hoặc tiêm phía ngoài vùng an toàn có thể ảnh hưởng tới các cơ đóng vai trò quan trọng trong hoạt động chức năng của miệng. Không có điều trị chỉnh sửa với biến chứng này và chức năng của môi sẽ được phục hồi khi hoạt tính của botulinum toxin biến mất.

    16. Điều trị đa vùng bằng botulinum toxin

    • Môi trên và dưới. Khi bắt đầu điều trị botulinum toxin với vùng môi, thì lời khuyên được đưa ra đó là tiếp cận một cách bảo tồn và chỉ điều trị hoặc môi trên hoặc môi dưới trong lần điều trị đầu tiên. Nếp nhăn môi trên thường là vấn đề hay được quan tâm hơn so với nếp nhăn môi dưới, do đó khi điều trị botulinum toxin vùng môi thì chúng ta thường bắt đầu điều trị với môi trên. Sau khi bệnh nhân điều trị thành công ít nhất một lần môi trên với liều botulinum toxin hiệu quả giúp đạt kết quả thẩm mỹ tốt mà không gây ảnh hưởng nhiều tới chức năng miệng thì có thể tiến hành điều trị đồng thời môi dưới với môi trên trong cùng một lần.
    • Mặt dưới. Vùng mặt dưới là vùng cơ thực hiện chức năng cao, chịu trách nhiệm cho hoạt động nói chuyện và ăn uống. Do đó nên tiếp cận điều trị một cách bảo tồn khi điều trị vùng mặt dưới bằng cách luân phiên các vùng điều trị sao cho chỉ một vùng được điều trị botulinum toxin tại mỗi thời điểm (xem phần Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Điều trị Đa vùng bằng Botulinum Toxin).

    17. Phối hợp điều trị thẩm mỹ và tối đa hóa hiệu quả

    Nếp nhăn tĩnh ở môi. Nếp nhăn tĩnh ở môi đáp ứng tốt với điều trị phối hợp botulinum toxin và filler cũng như các thủ thuật tái tạo bề mặt như laser xâm lấn vi điểm.

    

    Hình 6 mô tả hình ảnh bệnh nhân trước (hình 6A) và sau (hình 6B) điều trị phối hợp botulinum toxin (Botox) và filler (Radiesse, được sản xuất bởi Merz Aesthetics, Inc, San Mateo, CA) đối với vùng môi trên. Hình 7 mô tả hình ảnh bệnh nhân với nếp nhăn môi rất sâu trước (hình 7A) và sau (hình 7B) điều trị phối hợp botulinum toxin (Botox), filler (Radiesse), và tái tạo bề mặt bằng laser erbium xâm lấn vi điểm (DermaSculpt, được sản xuất bởi HOYA ConBio, Fremont, CA) cho vùng môi trên.

    

    18. Chi phí điều trị

    Chi phí được tính cho thủ thuật điều trị botulinum toxin nếp nhăn môi trên trong khoảng 150-200$ mỗi lần điều trị hoặc 25-40$ mỗi đơn vị OBTX. Đây là vùng điều trị nâng cao và do đó giá mỗi đơn vị thuốc sẽ cao hơn so với các điều trị cơ bản ở vùng mặt trên.

Tham khảo thêm một số bài viết cùng chủ đề

• Tìm hiểu thủ thuật tiêm botulinum toxin nâng cung mày
• Tìm hiểu về thủ thuật tiêm botulinum toxin điều trị nếp nhăn thỏ