Bài viết Tìm hiểu về thủ thuật tiêm botulinum toxin điều trị nếp nhăn thỏ được biên dịch bởi Bs Văn Thị Như Ý và bác sĩ Phạm Tăng Tùng từ Sách “ĐIỀU TRỊ NẾP NHĂN BẰNG BOTULINUM TOXIN” của tác giả Rebecca Small và Dalano Hoang.
Nếp nhăn thỏ hình thành do co cơ mũi. Nếp nhăn này này góp phần vào biểu cảm khuôn mặt như cau mày, nhắm mắt, hoặc cười và cũng có thể rõ nét hơn do tiêm botulinum toxin ở phần mặt trên để điều trị nếp nhăn cau mày và nếp nhăn chân chim. Tiêm botulinum toxin cơ mũi sẽ làm mờ nếp nhăn thỏ bằng cách ức chế sự co cơ và làm phẳng lớp da phủ phía trên vùng cơ.
1. Chỉ định
Nếp nhăn thỏ
2. Giải phẫu
- Nếp nhăn. Nếp nhăn thỏ (Bunny lines hoặc nasalis rhytids) là những nếp nhăn được hình thành ở hai bên và ở mặt lưng của mũi. Những nếp nhăn này chạy theo đường chéo từ thành bên lên phía cầu mũi (hình 1A và xem lại phần Giải Phẫu, hình 4, 5). Những nếp nhăn chạy ngang gốc mũi không liên quan đến cơ mũi mà do cơ mảnh khảnh co và nhìn rõ khi bệnh nhân cau mày.
- Cơ mục tiêu. Mục tiêu điều trị botulinum toxin nếp nhăn thỏ là cơ mũi (xem phần Giải Phẫu, hình 1 và 2)
Hình 2: Nếp nhăn ngang mũi hình thành do co cơ mảnh khảnh. - Chức năng cơ. Co cơ mũi kéo thành mũi lên phía trên vào trong, tạo thành nếp nhăn thỏ (xem phần Giải Phẫu, hình 7). Ở một số người, cơ mũi co cũng có thể dẫn đến hình thành các nếp nhăn nhỏ phía trong ổ mắt.
- Cơ cần tránh. Cơ nâng môi trên cánh mũi nằm ở bờ ngoài của cơ mũi cũng có thể góp phần tạo nên nếp nhăn mũi. Cơ này phối hợp với các cơ khác để nâng môi trên, khi điều trị botulinum toxin nếp nhăn thỏ thì cần phải tránh cơ nâng môi trên cánh mũi. Các cơ nâng môi trên khác cần tránh khi tiêm botulinum nếp nhăn thỏ theo thứ tự từ trong ra ngoài gồm cơ nâng môi trên, cơ gò má bé và cơ gò má lớn (xem Phần Giải Phẫu, hình 3).
3. Đánh giá bệnh nhân
- Đánh giá nếp nhăn thỏ ở trạng thái động (khi cơ co) và tĩnh (khi cơ nghỉ).
- Đánh giá sự co đồng thời của cơ mũi, phức bộ cơ cau mày và/hoặc cơ vòng mí mắt khi biểu cảm khuôn mặt. Nếu bệnh nhân có nếp nhăn thỏ do sự phối hợp của những cơ này thì việc điều trị đồng thời nếp nhăn thỏ với các vùng mặt khác sẽ mang lại kết quả tốt hơn.
4. Làm rõ cơ điều trị
Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện biểu cảm sau:
- “Biểu cảm giống như đang ngửi một mùi cực kì hôi thối”
5. Mục tiêu điều trị
- Ức chế hoàn toàn cơ mũi
6. Tái hoạt
- Tái hoạt bột Botox Cosmetic 100UI với 4 mL nước muối pha tiêm (không bảo tồn) (xem phần Giới Thiệu và Những Khái Niệm Cơ Bản, Phương Pháp Tái Hoạt).
- Các sản phẩm botulinum toxin không thể thay thế cho nhau và tất cả những thông tin tham khảo trong chương này là đối với onabotulinumtoxin A (OBTX), cụ thể là sản phẩm nhãn hiệu Botox
Liều ban đầu
- Nam và nữ: 2.5-5 đơn vị OBTX
7. Vô cảm
- Vô cảm là không cần thiết cho hầu hết bệnh nhân, tuy nhiên niếu cần có thể chườm đá để giảm đau.
8. Dụng cụ điều trị cần thiết
- Bộ dụng cụ tiêm botulinum toxin (xem chương Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Dụng Cụ)
- Lọ Botox đã tái hoạt
- Kim 30 G, 0,5-inch (13mm)
9. Tổng quan thủ thuật
- Tiêm vào vùng an toàn của nếp nhăn thỏ (hình 3A và 3B). Vùng an toàn này là một vùng hình thang có điểm trên của hình thang nằm ở góc mũi (phần nhô thấp nhất của mũi, nằm giữa hai mí mắt trong) và điểm dưới hình thang là điểm nằm giữa đường thẳng nối góc mũi và đầu mũi. Hai điểm hai bên hình thang nằm trên đường góc mũi-cánh mũi. Đường này được kẻ từ bờ của cánh mũi phía dưới và cắt với đường nối giữa hai góc mắt ở phía trên.
- Tổng quan vị trí điểm tiêm và liều OBTX điều trị nếp nhăn thỏ (bunny lines) được mô tả trong hình
- Trong điều trị nếp nhăn thỏ, botulinum toxin được tiêm vào trong cơ.
- Tiêm ra ngoài 2 bên vùng an toàn có thể làm ảnh hưởng đến cơ nâng môi trên cánh mũi và gâp sụp môi trên.
- Tiêm phía trên ngoài vùng an toàn có thể ảnh hưởng đến cơ vòng mắt-mi mắt trong, làm cản trở dẫn lưu ống lệ gây chảy nước mắt sống (chảy nhiều nước mắt).
- Tiêm phía trên của vùng an toàn có thể ảnh hưởng đến cơ mảnh khảnh và không mang lại hiệu quả điều trị đối với cơ đích là cơ mũi.
10. Kỹ thuật tiêm
- Cho bệnh nhân nằm tựa lưng một ngóc
- Xác định vùng an toàn của nếp nhăn thỏ (hình 3).
- Xác định cơ mũi bằng cách hướng dẫn bệnh nhân co cơ mũi bằng cách biểu cảm khuôn mặt như đã mô tả ở trên.
- Xác định vị trí điểm tiêm (hình 4).
- Vô cảm bằng chườm đá (nếu cần)
- Sát trùng điểm tiêm bằng cồn và để khô.
- Người tiêm đứng về phía được tiêm.
Hình 3. Vùng an toàn khi điều trị nếp nhăn thỏ: nhìn trước sau (A) và nhìn nghiêng (B). 
Hình 4. Tổng quan điểm tiêm và liều điều trị cho nếp nhăn thỏ. 9.Lặp lại kĩ thuật tiêm cho điểm đối diện.
10.Điểm tiêm thứ ba nằm ở lưng mũi. Đổi sang tư thế đứng thẳng trước bệnh nhân. Đưa kim từ phía dưới, hướng một góc vào lưng mũi khi cơ mũi đang co và tiêm 1.25 UI OBTX (hình 6)
Hình 5: Kỹ thuật tiêm botulinum dorsum vào cơ Nasalis 
Hình 6. Kĩ thuật tiêm botulinum toxin cơ mũi ở lưng mũi.
11.Ấn giữ sẩn phù sau tiêm từ phía
11. Kết quả điều trị
- Giảm nếp nhăn thỏ trạng thái động có thể thấy được 3 ngày sau tiêm botulinum toxin, hiệu quả đạt tối đa sau 2 tuần (hình 1.A và 1B).
12. Thời gian tác dụng và khoảng cách điều trị
Chức năng cơ ở vùng điều trị sẽ dần được phục hồi trở lại sau 3-4 tháng tiêm botulinum toxin.
Thời gian điều trị botulinum toxin tiếp theo đối với nếp nhăn thỏ có thể thực hiện khi cơ mũi bắt đầu co, trước khi nếp nhăn trở về trạng thái như trước khi điều trị.
13. Tái khám
Bệnh nhân được tái khám để đánh giá sau 2 tuần điều trị nếp nhăn thỏ bằng botulinum toxin. Nếu nếp nhăn vẫn còn, thì đánh giá một trong 2 nguyên nhân phổ biến sau:
- Cơ mũi vẫn còn co. Một số bệnh nhân có khối cơ mũi lớn hơn liều botulinum toxin dự đoán và trong trường hợp này cần phải tiêm thêm để có thể đạt hiệu quả mong muốn. Tiêm dặm với liều lượng 1.25-2.5 UI OBTX, tùy thuộc và mức độ hoạt động của cơ mũi hiện tại.
- Nếp nhăn tĩnh. Nếu là nếp nhăn tĩnh, thì bệnh nhân có thể cần một vài lần điều trị liên tục để thấy được kết quả.
14. Biến chứng và xử lý
- Các biến chứng liên quan đến kĩ thuật tiêm (xem phần Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Biến Chứng).
- Sụp môi làm mất cân đối nụ cười.
- Cản trở cử động miệng gây ra hiện tượng chảy nước miếng, khó nói, khó ăn và uống.
- Chảy nước mắt sống.
- Song thị
Hầu hết các biến chứng khi điều trị nếp nhăn thỏ xảy ra khi tiêm ra phía ngoài đường thành mũi và làm ảnh hưởng đến các cơ nâng môi trên. Những biến chứng này có thể từ sụp môi nhẹ và cười bất đối xứng do ảnh hưởng đến cơ nâng môi trên cánh mũi hoặc gây ảnh hưởng nghiêm trọng hơn tới chức năng cơ gây cản trở cử động miệng như chảy nước miếng, khó nói, khó ăn, khó uống do ảnh hưởng đến các cơ gò má bé và gò má lớn.
Hiện tượng chảy nước mắt sống là do có sự cản trở dẫn lưu ống lệ khi phần phía trong của cơ vòng mắt- phần mi mắt bị ảnh hưởng bởi botulinum toxin. Nếu tiêm quá gần so với góc mi mắt trong, hiện tượng khuếch tán vào cơ vận nhãn và có thể gây song thị.
Không có điều trị chỉnh sửa đối với hầu hết những biến chứng này; tuy nhiên chúng sẽ tự biến mất khi hoạt tính của botulinum toxin giảm đi. Nếu xảy ra bất kì biến chứng nào ở trên thì cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa mắt để dự phòng chấn thương giác mạc và các biến chứng khác.
15. Phối hợp điều trị thẩm mỹ và tối đa hóa hiệu quả
- Điều trị nếp nhăn thỏ thường được phối hợp đồng thời với điều trị botulinum toxin nếp nhăn cau mày hoặc nếp nhăn chân chim (xem chương Nếp Nhăn Cau Mày và Nếp Nhăn Chân Chim)
16. Chi phí điều trị
Chi phí được tính cho thủ thuật điều trị botulinum toxin nếp nhăn thỏ trong khoảng 150-200$ mỗi lần điều trị hoặc 10-25$ mỗi đơn vị OBTX.
Tham khảo thêm một số bài viết cùng chủ đề
