Bài viết Tìm hiểu thủ thuật tiêm nếp nhăn cằm bằng botulinum toxin được biên dịch bởi Bs Văn Thị Như Ý và bác sĩ Phạm Tăng Tùng từ Sách “ĐIỀU TRỊ NẾP NHĂN BẰNG BOTULINUM TOXIN” của tác giả Rebecca Small và Dalano Hoang.
Cằm đá cuội (puckered/ cobblestoned chin), và các nếp nhăn động ở cằm xuất hiện khi cơ cằm co. Điều trị cơ cằm bằng botulinum toxin sẽ làm thư giãn cơ này, từ đó giúp làm trơn láng bề mặt cằm và giảm các nếp nhăn cằm.
1. Chỉ định
- Cằm đá cuội
- Nếp nhăn cằm
2. Giải phẫu
Nếp nhăn. Nếp nhăn cằm (mental crease hay labiomental creas) là những nếp nhăn chạy ngang phía dưới của môi dưới (xem phần Giải Phẫu, hình 4 và 5). Cơ cằm có rất nhiều vị bám tận ở da cằm và khi cơ co sẽ làm cho cằm bị ụ lên, thay đổi cấu trúc giống như viên đá cuội, lồi lõm, hoặc biều hiện giống sần vỏ
Cơ mục tiêu. Điều trị botulinum toxin cằm có đích nhắm là cơ cằm. Cơ này là một cơ nằm sâu và có 2 bụng cơ. Tuy nhiên, do cơ cằm bám nông vào da, nên tobulinum toxin sẽ được tiêm nông khi điều trị (xem phần Giải Phẫu, hình 1 và 2).
Chức năng cơ. Cơ cằm có tác dụng nâng lên và đẩy môi dưới ra trước khi bỉu môi và uống nước (xem phần Giải phẫu, hình 7 và bảng 1).
Cơ cần tránh. Cơ hạ môi dưới (cơ giúp kéo phần giữa môi dưới xuống) nằm phía ngoài cơ cằm cần phải tránh khi điều trị cằm. Cơ vòng miệng nằm phía trên cơ cằm cũng cần phải tránh khi điều trị.
3. Đánh giá bệnh nhân
Đánh giá tình trạng kinh tế -xã hội như nghề nghiệp/hoạt động đòi hỏi cần đảm bảo toàn bộ chức năng miệng như giáo viên dạy dụng cụ âm nhạc, diễn viên, ca sĩ, và diễn giả.
Nếp nhăn động và cằm đá cuội ở trạng thái động được đánh giá khi cơ cằm co. Bệnh nhân thường không nhận thức được những dấu hiệu này vì chúng bộc lộ rõ nhất khi biểu hiện cảm xúc trên mặt và những lúc đó bệnh nhân thường không thể tự nhìn thấy.
Nếp nhăn cằm ở trạng thái tĩnh cũng cần được đánh giá.
4. Làm rõ cơ điều trị
Hướng dẫn bệnh nhân biểu hiện khuôn mặt như sau:
“Anh/chị hãy bỉu môi xuống”
5. Mục tiêu điều trị
Ức chế một phần cơ cằm.
6. Tái hoạt
Tái hoạt bột Botox Cosmetic 100UI với 4 mL nước muối pha tiêm (không bảo tồn) (xem phần Giới Thiệu và Những Khái Niệm Cơ Bản, Phương Pháp Tái Hoạt).
Các sản phẩm botulinum toxin không thể thay thế cho nhau và tất cả những thông tin tham khảo trong chương này là đối với onabotulinumtoxin A (OBTX), cụ thể là sản phẩm nhãn hiệu
7. Liều tiêm ban đầu
Nam và nữ: tổng liều (2 bên) là 5 UI OBTX
8. Vô cảm
Với hầu hết bệnh nhân thì không cần gây vô cảm, tuy nhiên nếu cần có thể chườm đá
9. Dụng cụ điiều trị
- Bộ dụng cụ tiêm botulinum toxin (xem chương Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Dụng Cụ)
- Lọ Botox đã tái hoạt
- Kim 30 G, 0,5-inch (13mm)
10. Tổng quan thủ thuật
Đưa kim vào vùng an toàn ở cằm (hình 3). Một cung tròn ở cằm được xác định ở trạng thái nghỉ với điểm cao nhất của cung tròn nằm ở nếp nhăn cằm. Vùng an toàn được xác định là vùng nằm phía trong cách đường cung ở cằm ít nhất 1 cm và trong phạm vi 2 cm kề từ bờ xương hàm dưới.
Có hai kĩ thuật (tùy thuộc vào hình dạng của cằm) thường được sử dụng khi điều trị cằm. Tổng quan về điểm tiêm và liều OBTX của hai phương pháp này được mô tả trong hình
-
- Kỹ thuật tiêm một điểm (điểm chính giữa) được sử dụng trong trường hợp cằm nhọn, tròn, hoặc cằm hẹp (hình 4A).
- Kỹ thuật tiêm hai điểm (2 điểm hai bên đường giữa mặt) được sử dụng đối với cằm rộng, cằm vuông hoặc cằm chẻ (hình 4B).
Botulinum toxin được tiêm dưới da hoặc tiêm nông vào cơ để điều trị cằm đá cuội và nếp nhăn cằm.
Một số bệnh nhân có sự tham gia của các cơ khác ngoài cơ cằm khi bỉu môi như cơ hạ góc hàm và cơ hạ môi dưới. Những cơ này có thể làm mờ bờ của cơ cằm và do đó khiến cho cằm trở nên giả vuông và rộng. Nếu bờ của cơ cằm không rõ, nên sử dụng kĩ thuật tiêm một điểm để giảm thiểu tối đa nguy cơ tiêm ra ngoài cơ cơ cằm.
Tiêm phía ngoài của vùng an toàn có thể ảnh hưởng đến cơ hạ môi dưới, khiên môi trở nên bất đối xứng (môi cao hơn ở bên bị ảnh hưởng)
Tiêm phía trên vùng an toàn có thể ảnh hưởng đến cơ vòng miệng và gây cản trở chức năng của vùng miệng.
12. Kỹ thuật tiêm
- Cho bệnh nhân nằm tựa lưng một ngóc
- Xác định vùng an toàn của cằm (hình 3)
- Xác định cơ cằm bằng cách hướng dẫn bệnh nhân co cơ cằm sử dụng biểu cảm khuôn mặt như đã mô tả ở trên.
- Lựa chọn kỹ thuật tiêm một điểm hay hai điểm dựa trên hình dạng của cằm. Xác định vị trí điểm tiêm (hình 4)
- Chườm đá để giảm đau (nếu cần)
Hình 5. Điểu trị cơ cằm bằng kĩ thuật tiêm botulinum toxin một điểm - Sát trùng điểm tiêm bằng cồn và để khô.
- Người tiêm đứng trước mặt bệnh nhân.
- Kỹ thuật tiêm một điểm. Khi cơ cằm đang co, tiến hành đưa kim ngay phía trên bờ xương hàm dưới trong vùng an toàn và ở vị trí đường giữa mặt. Hướng mũi kim và đưa kim tới phía môi dưới sao cho đầu kim dừng lại ở lồi cằm, cách bờ son đỏ ít nhất 2 cm (hình 5). Đẩy một lượng OBTX khoảng 5 UI một cách từ từ khi rút kim lui với áp lực đẩy thuốc đồng điều.
- Kỹ thuật tiêm hai điểm. Khi cơ cằm đang co, tiến hành đưa kim vào phía bên của đường giữa ngày phía trên bờ xương hàm dưới trong vùng an toàn của cằm. Hướng mũi kim và đưa kim tới phía môi dưới sao cho đầu kim dừng lại ở lồi cằm, cách bờ son đỏ ít nhất 2 cm (hình 5). Đẩy một lượng OBTX khoảng 2.5 UI một cách từ từ khi rút kim lui với áp lực đẩy thuốc đồng điều. Lặp lại kỹ thuật tiêm ở trên cho phía đối diện.
- Ấn giữ điềm tiêm, hướng lực ấn xuống dưới.
13. Kết quả
Cằm trơn láng và nếp nhăn động ở cằm giảm sẽ thấy rõ sau 2 tuần điều trị botulinum toxin. Hình 1 mô tả cơ cằm đang co ở một bệnh nhân có cằm hẹp và tròn trước (hình 1A) và 2 tuần (hình 1B) sau điều trị botulinum toxin với kĩ thuật tiêm một điểm. Hình 2 mô tả cơ cằm đang co của một bệnh nhân có cằm rộng và vuông trước (hình 2A) và 2 tuần (hình 2B) sau điều trị botulinum toxin bằng kĩ thuật tiêm 2 điểm. Lưu ý rằng ở bệnh nhân này cơ hạ góc miệng tham gia vào biểu cảm bỉu môi và đúng như đã dự đoán, cơ này vẫn hoạt động bình thường sau khi điều trị cơ cằm (hình 2B). Bệnh nhân có thể nhận thấy được sự cải thiện trước và sau điều trị khi họ được hướng dẫn cách đánh giá nếp nhăn động ở cằm.
Không ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng tối thiểu chức năng miệng, như các chức năng ăn, uống và nói chuyện không bị ảnh hưởng là một trong những kết quả mong muốn có thể đạt được.
14. Thời gian tác dụng và khoảng cách điều trị
Chức năng cơ ở vùng điều trị sẽ dần được phục hồi trở lại sau 2-3 tháng tiêm botulinum toxin lại.
Thời gian điều trị botulinum toxin tiếp theo có thể thực hiện khi cơ cằm bắt đầu co trở
15. Tái khám
Bệnh nhân được tái khám sau 2 tuần điều trị để đánh giá mức độ thư giãn của cơ cằm và kiểm tra chức năng vùng miệng có bị ảnh hưởng không. Nếu cằm đá cuội vẫn còn tồn tại thì cần đánh giá những nguyên nhân thường gặp sau:
- Vẫn còn cằm đá cuôi và/hoặc nếp nhăn động ở cằm. Kết quả điều trị vẫn ổn nếu cơ cằm của bệnh nhân vẫn còn giữ được một phần nhỏ chức năng của nó, cụ thể là có thể thấy cằm đá cuội nhẹ và nếp nhăn cằm rất nhỏ. Nhưng nếu vẫn tồn tại tính trạng cằm đá cuội và cằm không có nhiều thay đổi so với trước điều trị thì đòi hỏi phải tiêm thêm botulinum Có thể tiến hành tiêm dặm 2.5 UI OBTX hoặc lượng ít hơn bằng kỹ thuật tiêm đã được mô tả như ở phần trước. Đánh giá lại kết quả và chức năng khoang miệng 2 tuần sau khi tiêm dặm. Liều điều trị botulinum toxin hiệu quả đối với cơ cằm được xác định bằng tổng số của liều dùng ban đầu và liều tiêm dặm. Sử dụng tổng liều này để điều trị nếp nhăn marionette cho lần tiếp theo (khoảng 2-3 tháng sau đó).
- Nếp nhăn tĩnh ở cằm. Nếp nhăn tĩnh ở cằm khi cơ ở trạng thái nghỉ có thể cải thiện sau một vài lần điều trị botulinum toxin liên tiếp. Nếu muốn đạt hiệu quả cao thấy rõ có thể điều trị phối hợp với filler.
Hình 6. Môi bất đối xứng, phần môi dưới bên phải cao hơn do cơ hạ môi dưới bị làm yếu do ảnh hưởng của botulinum toxin.
16. Biến chứng và xử lý
Biến chứng thường gặp liên quan đến kĩ thuật tiêm (xem phần Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Biến Chứng)
- Môi bị mất đối xứng hoặc bị thay đổi hình dạng (ở trạng thái động hoặc tĩnh)
- Ảnh hưởng tới chức năng khoang miệng như chảy nước miếng hoặc ảnh hưởng tới chức năng nói chuyện, ăn uống.
Môi bị mất đối xứng cũng có thể do tiêm ra ngoài vùng an toàn về phía ngoài khiến botulinum toxin khuếch tán vào cơ hạ môi dưới. Cơ hạ môi dưới có chức năng hạ phần giữa của môi dưới xuống, và do đó khi cơ này bị thư giãn do botulinum toxin thì sẽ khiến phần môi này bị nâng lên. Hình 6 mô tả môi bị bất đối xứng, phần môi dưới bên phải cao hơn do cơ hạ môi dưới bên phải bị yếu đi khi chịu ảnh hưởng của botulinum toxin. Tình trạng này sẽ tự biến mất trong 2-4 tuần hoặc có thể chỉnh sửa bằng cách tiêm khoảng 1.25 UI OBTX vào cơ hạ môi dưới phía đối diện (cơ không bị ảnh hưởng). Tuy nhiên, nếu môi bị mất đối xứng không quá nhiều do cơ hạ môi dưới bị ảnh hưởng thì nên chờ đợi để biến chứng này tự biến mất khi mà hoạt tính của botulinum toxin giảm.
Hạn chế chức năng khoang miệng là một biến chứng nặng và hiếm khi xảy ra có thể đưa đến tình trạng chảy nước miếng hoặc gây cản trở hoạt động ăn uống và nói chuyện. Tiêm quá gần môi có thể ảnh hưởng đến cơ vòng miệng, một cơ chức năng quan trọng của khoang miệng. Bất hoạt hoàn toàn cơ cằm với lượng botulinum toxin quá cao có thể gây ảnh hưởng đến chức năng khoang miệng do cản trở khả năng nâng lên của môi dưới. Không có điều trị chỉnh sửa cho những biến chứng này và biến chứng sẽ tự cải thiện khi hoạt tính của botulinum toxin biến mất sau 2-3 tháng.
17. Điều trị đa vùng mặt dưới bằng botulinum toxin
Vùng mặt dưới là vùng cơ thực hiện chức năng cao, chịu trách nhiệm cho hoạt động nói chuyện và ăn uống. Do đó nên tiếp cận điều trị một cách bảo tồn khi điều trị vùng mặt dưới bằng cách luân phiên các vùng điều trị sao cho chỉ một vùng được điều trị botulinum toxin tại mỗi thời điểm (xem phần Giới Thiệu và Các Khái Niệm Cơ Bản, Điều trị Đa vùng bằng Botulinum Toxin).
18. Phối hợp điều trị thẩm mỹ và tối đa hóa hiệu quả
Nếp nhăn tĩnh ở cằm. Nếp nhăn tĩnh ở cằm đáp ứng tốt khi phối hợp điều trị giữa botulinum toxin cơ cằm và filler nếp nhăn cằm.
19. Chi phí điều trị
Chi phí được tính cho thủ thuật điều trị botulinum toxin nếp nhăn cằm trong khoảng 125-250$ mỗi lần điều trị hoặc 25-50$ mỗi đơn vị Đây là vùng điều trị nâng cao và do đó giá mỗi đơn vị thuốc sẽ đắt hơn so với các điều trị cơ bản ở vùng mặt trên.
Tham khảo thêm một số bài viết cùng chủ đề
