Bài viết Kỹ thuật cắt đáy sẹo: ưu điểm, quy trình tiến hành, xử lý biến chứng được dịch bởi Bác sĩ Phạm Tăng Tùng và Bác sĩ Văn Thị Như Ý từ Sách “SẸO TRỨNG CÁ – PHÂN LOẠI VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ” của các tác giả Antonella Tosti, Maria Pia De Padova, Gabriella Fabbrocini, Kenneth R Beer.
Giới thiệt về kỹ thuật cắt đáy sẹo – Subcision
Vào năm 1995, Orentreich và Orentreich đã giới thiệu kĩ thuật cắt đáy sẹo như là phương pháp điều trị duy nhất đối với sẹo lõm sâu và nếp nhăn [2]. Tuy nhiên, cắt đáy sẹo đã được sử dụng sớm hơn vào năm 1957 khi nó được mô tả như là phương pháp để chuẩn bị không gian cho thủ thuật tiêm bọt fibrin [3]. Kể tử đó, cắt đáy sẹo đã được sử dụng thường xuyên phối hợp với các thủ thuật cấy fibrel [4, 5], tiêm vi mỡ [6] và ghép da [7].
Cấu trúc và chức năng
Cắt đáy sẹo được sáng tạo để giải quyết cơ chế bệnh sinh bên dưới của sẹo trứng cá rolling. Những loại sẹo này rộng, lõm xuống thấp hơn bề mặt da và có bờ không rõ như bờ của sẹo boxcar và sẹo ice pick. Mặc dù là sẹo nông, rolling scar là kết quả của việc hình thành các sợi xơ neo thượng bì với mô dưới da. Phương pháp cắt đáy sẹo được áp dụng để bóc tách các dải xơ trong khi chỉ gây tổn thương tối thiểu đế bề mặt da. Điểm đặc trưng của thủ thuật này là làm nâng sẹo lõm lên ngang mức với mô da xung quanh. Những người đầu tiên sử dụng phương pháp này là David và Norman Orentreich, họ đã cho rằng tác dụng làm đầy thấy được sau khi cắt đáy sẹo là kết quả của 2 quá trình khác nhau [2]. Sự nâng lên của bề mặt sẹo một phần diễn ra ngay lập tức là kết quả thu được do đáy sẹo bị cắt và tách khỏi các bó sợi xơ vốn neo và kéo bề mặt sẹo xuống gắn với mô dưới da [2, 8]. Những tuần sau cắt đáy sẹo, tác dụng làm đầy tiếp tục được quan sát thấy. Đây là kết quả của những tổn thương vật lí gây ra trong quá trình thủ thuật, những tổn thương này đã đưa đến phản ứng làm lành vết thương và từ đó tạo ra tích lũy của mô liên kết mới bên dưới bề mặt sẹo [2, 9].
Kỹ thuật cắt đáy sẹo
Chỉ định
Cắt đáy sẹo được chỉ định tốt nhất để điều trị sẹo trứng cá rolling có bề mặt sẹo giống với da bình thường và không có bờ sắc cạnh [2]. Phương pháp này chống chỉ định với những vùng da đang bị nhiễm trùng và ở những bệnh nhân có cơ địa dễ chảy máu hoặc có xu hướng hình thành sẹo lồi [2]. Các trường hợp lõm da khác như nếp nhăn mặt, miếng ghép da lõm, vết thương phẫu thuật và các điểm lún trong bệnh sẩn da cam (cellu- lite) cũng được cân nhắc để trở thành chỉ định của cắt đáy sẹo [2, 10].
Ưu điểm/ nhược điểm
Ưu điểm chính của cắt đáy sẹo là khả năng cải thiện lâu dài tình trạng sẹo trứng cá rolling trong khi chỉ gây tổn thương tối thiểu bề mặt da phía trên. Thủ thuật này dễ thực hiện, thường an toàn và bệnh nhân có thể dung nạp tốt. Mặc dù phương pháp này có thể gây bầm tím và phù, nhưng những biến chứng này sẽ biến mất trong thời gian ngắn. Hơn nữa, dụng cụ cần thiết để làm thủ thuật rẻ và có sẵn.
Một nhược điểm của cắt đáy sẹo là nếu sử dụng phương pháp này đơn thuần trong điều trị sẹo thì sẽ không đảm bảo tạo được sử cải thiện chính yếu của tình trạng sẹo. Vì kết quả cuối cùng của thủ thuật phụ thuộc duy nhất vào khả năng đáp ứng của mỗi cá nhân, do đó khó có thể dự đoán được kết quả của điều trị ban đầu [2]. Để đặt được kết quả tốt nhất, một vài bệnh nhân cần phải tiến hành một vài lần điều trị hoặc phối hợp với các thủ thuật khác như tái tạo bề mặt hoặc tiêm chất làm đầy (filler).
Biến chứng
Đỏ da, bầm tím, phù và đau là những biến chứng có thể dự đoán trước và những biến chứng này có thể kéo dài tại vị trí cắt đáy sẹo từ 1-2 tuần [2, 11]. Biến chứng khác có thể có như hình thành các nang mụn, biến chứng này xuất hiện do sự phá hủy các đường hầm thông giữa các xoang trứng cá hoặc do làm vỡ các đơn vị nang lông-tuyến bã [2, 11].
Thường thì sau khi cắt đáy sẹo sẽ thấy được sự cải thiện một phần của sẹo lõm, tuy nhiên cũng có thể xảy ra trường hợp đáp ứng quá mức hoặc đáp ứng phì đại trong khoảng từ 5%-10% các trường hợp [2, 11]. Một đáp ứng quá mức có thể tạo thành vết chai nhỏ, sờ được tại vùng được điều trị [12]. Những vùng chai này có thể không thể được nhìn thấy bằng mắt thường và phẳng đi theo thời gian. Bệnh nhân cần được thông tin rằng những khối gồ sờ được nhưng không thấy được có thể sẽ lan rộng thêm và nhờ đó sẽ giúp cải thiện thêm mức độ trơn láng của bề mặt da.
Phối hợp cắt đáy sẹo với những phương pháp khác
Cắt đáy sẹo có thể được dùng phối hợp với những phương án điều trị khác như tiêm filler, tái tạo bề mặt bằng laser, lăn kim, lăn kim RF, peel bằng trichloroacetic hoặc tái tạo da bằng hóa chất [13-19]. Trong nhiều trường hợp, khi phối hợp điều trị sẽ mang lại kết quả tốt hơn, đặc biệt là khi sẹo rolling nằm rải rác so với các dạng khác của sẹo trứng cá.
Lời khuyên thực hành đối với các bác sĩ
Chảy máu và bầm máu trong khi tiến hành thủ thuật được xem là bình thường và có thể có lợi vì sự tích tụ máu bên đưới sẹo có thể thúc đẩy quá trình tạo thành collagen mới [11] (hình 12.1).
Trước khi tiến hành điều trị, đều quan trọng là bệnh nhân phải hiểu được sự cải thiện hoàn toàn sau một lần điều trị với phương pháp cắt đáy sẹo là không thể và cần phải tiến hành điều trị nhiều lần để có thể đạt được kết quả tốt nhất.
Quy trình tiến hành thủ thuật
Trước khi bắt đầu thủ thuật, cần phải làm sạch d a và vẽ ranh giới sẹo lõm bằng cách sử dụng bút đánh dấu trong phẫu thuật. Vị trí này sau đó được tiêm dung dịch lidocaine 1% pha với epinephrine theo tỉ lệ 1:100000. Vùng được gây tê nên được mở rộng ra quá bờ của mỗi vết sẹo để đảm bảo quá trình đâm kim vào không gây đau đớn. Khi thuốc tê đạt hiệu quả và mạch máu co lại, một cây kim cắt [2] hay còn gọi là kim Nokor [11, 12] (Becton Dickinson, Franklin Lakes, NJ, USA) được đâm vào da ở vị trí bên cạnh sẹo lõm và đầu kim sau đó được đẩy đến vị trí bên dưới sẹo lõm (hình 12.2). Độ sâu khi đâm kim sẽ phụ thuộc vào độ nặng của mỗi sẹo, với sẹo lõm nông thì đưa kim cắt đến vị trí lớp bì giữa và với sẹo lõm sâu thì cần đưa kim đến cắt ở lớp bì sâu hoặc mô dưới da [11].
Di chuyển kim cắt đáy sẹo tới trước và lui ra sau như chuyển động trong đường hầm để cắt mô sẹo bị xơ hóa (hình 12.2). Khi khối xơ được phá, di chuyển kim qua về hai bên theo hướng song song với bề mặt da để giải phóng sẹo khỏi các cột xơ (hình 12.2). Với những sẹo nhiều xơ, có thể tiến hành đâm kim tại nhiều vị trí để cắt đáy sẹo từ nhiều góc khác nhau [1]. Khi những sợi xơ cuối cùng được cắt, có thể thấy bề mặt da được nâng lên. Sau thủ thuật, có thể bôi mỡ kháng sinh và băng ép vết thương lại [1]. Những cải tiến trong thủ thuật này đã được đề xuất. Những tiến bộ của thủ thuật tập trung chủ yếu vào việc thay thế dụng cụ cắt đáy sẹo: bẻ cong kim cắt đáy sẹo một góc 900 để hạn chế sự xuyên sâu và/hoặc giảm tổn thương đến da [20]; sử dụng kìm kẹp kim đối với kim Nokor để giúp định hướng theo phương ngang (song song với bề mặt da) và tránh bị rút lui kim [21]; sử dụng kim cannula tủy sống (cannula kim loại) G 18 hoặc 21 (Hakko Co.,Chikuma, Japan) được chứng minh có tỉ lệ lành cao [22]; sử dụng dao phẫu thuật đục thủy tinh thể G 20 vì sử dụng dao này làm tăng độ sắc, tăng khả năng kiểm soát độ sâu và độ chính sát, cắt xa hơn, và dễ cầm hơn [23]; và tiêm dung dịch gây phồng trước khi cắt đáy sẹo bằng dao cùn để tránh nguy cơ phẫu thuật viên bị chích bởi kim đã dính máu bệnh nhân [24]. Tất cả những cải tiến trên đã được chứng minh là giúp cải thiện tình trạng sẹo trứng cá.
Một tiến bộ trong dụng cụ cắt đáy sẹo gần đây là Taylor Liberator, đây là một dụng cụ bằng kim loại dài hơn và dễ cầm bằng tay hơn, có đầu sắc bén giống như một cái nĩa. Dụng cụ này được đưa vào lớp mô dưới da nông qua một vết cắt nhỏ ở vùng trước tai, sau đó nó được đẩy từ một điểm duy nhất này đến dưới sẹo trứng cá ở vùng má giữa và vùng quanh miệng cùng bên. Lợi ích khi sử dụng dụng cụ mới này là cần ít điểm đâm vào da hơn và ít gây tổn thương thượng bì hơn. Khi sử dụng cần phải lưu ý giữ dụng cụ này nông để tránh gây tổn thương quá mức và gây dị cảm thoáng qua trên da mặt bệnh nhân.
Một ưu điểm nữa của dụng cụ này là khả năng căng da mặt vật lý ở vùng được điều trị. Những bệnh nhân thực hiện hút bằng thiết bị microdermabrasion vào ngày thứ 3 sau khi cắt đáy sẹo và tiếp tục thực hiện cách ngày trong thời gian ít nhất 2 tuần cho thấy có sự cải thiện rõ hơn [25]. Tương tự, dù không được nghiên cứu để sử dụng trong điều trị sẹo trứng cá, nhưng việc khâu một vòng chỉ ở trung tâm sẹo lõm để kéo sẹo lên theo phương thẳng góc trong quá trình cắt đáy sẹo cũng giúp cải thiện sẹo trứng cá [26]. Các tác giả cho rằng việc kéo sẹo lên cho phép giải phóng các dải xơ ở mặt phẳng sâu hơn, do đó cách này có thể áp dụng trong trường hợp sẹo trứng cá sâu hơn, có nhiều bó sợi xơ hơn và cần phải nghiên cứu thêm [26].
Xử lí biến chứng
Nếu hình thành nang tại vị trí cắt đáy sẹo, có thể điều trị bằng cách tiêm steroid vào trong tổn thương và kháng sinh đường uống. Phần da cứng gây ra do phản ứng phì đại thường sẽ biến mất mà không cần phải can thiệp, nhưng có thể làm quá trình này diễn ra nhanh hơn bằng cách dùng ngón tay massage hàng ngày tại vị trí biến chứng [12] hoặc tiêm cor- ticosteroid liều thấp vào tổn thương [1,2,11].
Tham khảo thêm một số bài viết cùng chủ đề:
